INTELIGENCIJA STROJA I DRUGI ESEJI
O knjizi INTELIGENCIJA STROJA I DRUGI ESEJI
Eseji francuskog filmskog redatelja i esejista Jeana Epsteina čine zaseban dio teorije filma nastale u okvirima francuske umjetničke avangarde 20-ih godina XX. stoljeća i teorijskih promišljanja iste te avangarde. U djelu su skupljena dva Epsteinova dulja eseja (Inteligencija stroja i Đavolji film, objavljena 1946–1947. te osam kraćih objavljivanih između 1921. i 1926: Dobar dan, filme, Uvećanje, Mistični film, Kinematograf viđen s Etne, O nekim karakteristikama fotogeničnosti, Zlatni jezik, Fotogenični element i Za jednu novu avangardu).
U kontekstu šire shvaćenih teorija avangarde Epstein se metodološkom ambicioznošću svoga pristupa profilira kao prvi sustavni teoretičar filma, motiviran ponajprije idejom pokreta kao srži filmskog medija i umjetnosti. Razvidno je i Epsteinovo povezivanje problema estetike filma sa širom ulogom filma u suvremenoj kulturi, koju ulogu autor drži revolucionarnom u smislu utjecaja na čovjekovu percepciju svijeta, te, i s tim u vezi, a što mu dodatno osigurava specifično mjesto u filmologiji, s idejama prirodnih znanosti, napose fizike.
— Bruno Kragić
Ovo djelo je jedno od najvažnijih djela u teoriji filma. Radi se o prvim pokušajima analize filmskog jezika i emancipacije filma kao zasebne umjetničke forme. Znanstveni doprinos Epsteinovih eseja je bio izuzetno važan za avangardni film, ali i za razvoj teorije i semiotike filma, a njegovi teorijski radovi utjecali su, ne samo na neoavangardne redatelje s početka 20. stoljeća, nego i kasnije, kao i na teoretičare filma i filozofe kao što su Gilles Deleuze i Jacques Rancière. Upravo zahvaljujući prvim teoretičarima filma kao što je bio Epstein, filmologija se desetljećima kasnije razvijala kao samostalna humanistička disciplina, a film se danas proučava kao samostalna umjetnost.
— Etami Borjan
Jean Epstein (1897–1953) bio je francuski filmski redatelj, scenarist i teoretičar filma poljsko-židovskoga porijekla. Studirao je matematiku i medicinu, od 1920. radi kao filmski kritičar i asistent L. Delluca. 1923. postaje redatelj, u početku većinom komercijalnih filmova. Djelujući u krugu filmskih impresionista istaknuo se filmovima Vjerno srce (Cœur fidèle, 1923), kojim je nagovijestio struju francuskoga poetskog realizma i Pad kuće Usher (La Chute de la maison Usher, 1928), prilagodbom pripovijetke E. A. Poea (po Henriju Langloisu, u pitanju je „filmski ekvivalent Debussyjevih ostvarenja“). Potkraj nijemog perioda posvećuje se eksperimentiranju - dramatičnim, estetiziranim filmom s naturščicima (Finis terrae, 1929), sublimno realističkim Zlatom morâ (L’or des mers, 1931) i, osobito, filmom Morvran (Mor’vran, 1930), najvišim dometom poezije realizma. S pojavom zvuka vraća se komercijalnoj proizvodnji i pada u zaborav, iz kojeg ga izvlači film Olujnik (Le tempestaire, 1947), eksperiment s usporenjem zvuka. Kao teoretičar filma i jedan od prvih filmozofa nadovezuje se na teorije R. Canuda i L. Delluca i ideju fotogeničnosti.